Mijn neef in Nederland gaf ons een raadsel op: Een man komt bij een brug. Daar staat een bord, met daarop geschreven: "Pas op, er kan maar één persoon tegelijk over de brug!" De man leest het bord en loopt door. Halverwege stort de brug in. Hoe kan dat? Alle mogelijke oplossingen kwamen voorbij maar neef schudde iedere keer zijn hoofd. 

Uiteindelijk werden we een beetje op weg geholpen en zei hij: De man telde blijkbaar voor twee! Toen was de oplossing snel gevonden: Een gewaarschuwd man telt voor twee! Mijn jongste zoon snapte het raadsel niet en ik legde hem uit dat het om een uitdrukking ging. Mijn oudste zoon riep meteen: "Homem prevenido vale por dois" en gelukkig konden we vaststellen dat ze dit raadseltje ook in Portugal aan hun vrienden konden voorleggen.

Natuurlijk wilden we meteen weten of er nog meer uitdrukkingen zijn die in beide talen op dezelfde manier worden gebruikt. Toen we – lang geleden – het groot (Prisma) woordenboek Portugees-Nederlands-Portugees samenstelden, hebben we veel moeite gedaan om idiomatische uitdrukkingen zoveel mogelijk op te nemen en te vertalen met gelijkwaardige varianten in de andere taal. Toen bleek al dat de vertalingen soms bijna één op één waren, zoals het geval is met bovenstaand voorbeeld. Andere uitdrukkingen weken juist af, in details of bijvoorbeeld in aantal, zoals het geval is bij "beter een vogel in de hand dan tien in de lucht" dat in het Portugees als volgt klinkt: "Antes um pássaro na mão do que dois a voar". Dat scheelt nogal wat ...

beestenboel

En als we het dan over dieren hebben ... Hoe zit het met "blaffende honden bijten niet"? Dat wordt in het Portugees "cão que ladra não morde". En als je iemand ziet "pensar na morte da bezerra" dan is hij weliswaar in diep, droevig gepeins verzonden, maar in het Nederlands denken we daarbij niet aan de dood van het kalf. En omgekeerd, "als het kalf verdronken is dempt men de put" wordt in het Portugees het best vertaald met "depois da casa roubada, trancas na porta".

De oude koeien die we soms uit de sloot halen zijn in het Portugees inmiddels afgekoeld: "Voltar à vaca fria", en als je een Portugees iets in de maag wilt splitsen wordt daar opeens een pad bij gehaald: "engolir um sapo".

lichaamsdelen

Wat betekent het eigenlijk als je "dor de cotovelo" hebt? Dan ben je jaloers, maar "falar pelos cotovelos", betekent dat je op je praatstoel zit.

Voor doodgaan heeft het Portugees een serie prachtige uitdrukkingen, variërend van "bater a bota" (letterlijk je laarzen/hakken tegen elkaar slaan) tot aan "esticar o pernil" (je onderbeen strekken).
Nou ja, u ziet het, deze uitdrukkingen en gezegden zijn een uitgebreide studie wel waard en u ontdekt zeker pareltjes aan wijsheden.

Maar goed, para bom entendedor, meia palavra basta, dus ik vind het wel weer genoeg, hang mijn pen aan de wilgen en brei er een eindje aan.

Ik hoor het graag als u ook leuke uitdrukkingen tegenkomt met of zonder vertaalsuggestie!