"If you think it's expensive to hire a professional to do the job, wait until you hire an amateur."

In de afgelopen jaren ben ik veel voorbeelden tegengekomen van gevallen waarin de communicatie door gebrek aan talenkennis zó verkeerd liep dat er serieuze problemen tussen de partijen ontstonden (of de reeds bestaande problemen alleen maar werden aangewakkerd).

Anderzijds was ik ook regelmatig betrokken bij momenten waarop de rol van de tolk cruciaal was voor het bereiken van een bevredigend resultaat.

Dus ik wil vandaag een lans breken voor mijn collega's en mijzelf.

bezieling

Jacob de Haan, Nederlandse componist, componeerde dit jaar op verzoek een muziekstuk voor de stad Caldas da Rainha, dat voor het eerst werd opgevoerd tijdens een feestelijk concert van het plaatselijke blaasorkest. Het concert was prachtig, het orkest had duidelijk veel plezier en speelde verschillende werken vol vuur en met bezieling; de componist was aanwezig, dirigeerde zijn eigen muziekstuk en werd uiteraard na afloop op het podium geroepen om dankwoorden, bloemen en andere giften in ontvangst te nemen.

En dat was eigenlijk een beetje een gênant moment. Er was namelijk geen tolk aanwezig, zodat de vaste dirigent van het orkest de honneurs maar waarnam en de toespraken en dankwoorden ter plekke naar het Engels probeerde te vertolken, wat uiteraard nogal stroef verliep. Ik voelde in ieder geval een flinke portie plaatsvervangende schaamte...

Luister hier naar het stuk "Caldas da Rainha" van en onder leiding van Jacob de Haan

Ik zag via internet een Nederlandse reportage die zich gedeeltelijk in Portugal afspeelde. Er was blijkbaar niet beknibbeld op de kosten, maar men had verzuimd een professionele tolk in te zetten zodat er in zeer gebrekkig Portugees en gebroken Engels over nogal belangrijke en spoedeisende kwesties werd "onderhandeld". De reportage had – binnen de mogelijkheden – gelukkig een positieve ontknoping. Als dat niet zo was geweest, was het gebrek aan heldere informatie-uitwisseling daar zeker debet aan geweest en dat had in dit geval dus heel makkelijk kunnen worden voorkomen.

gevoelig

Aan de andere kant was ik als tolk aanwezig bij een bespreking in een letselschadezaak. Het was een lange dag, zowel voor de betrokkenen als voor mij, maar alle punten konden uitvoering worden besproken, alle benodigde informatie werd verkregen en gedeeld en er was ook nog ruimte en aandacht voor de emotionele en menselijke aspecten van het specifieke geval. Ondanks het feit dat er meerdere partijen met verschillende belangen, afkomstig uit verschillende werelden en met hun eigen taal en cultuur, rond één tafel zaten, werd de bespreking "met een goed gevoel" afgerond en kon de procedure verder worden afgewikkeld.

Eerder dit jaar was ik betrokken als vertaler en tolk in een gevoelige – mogelijke – Portugees/Nederlandse overname van een bedrijf. De aanwezige advocaten spraken ook wel Engels, maar tijdens de gesprekken bleek maar eens te vaak dat ze een andere invulling gaven aan bepaalde termen en woorden die werden gebruikt, zeker ook omdat er nu eenmaal verschillen zitten in de rechtssystemen van de landen en er daarvoor niet altijd eenduidige Engelse termen bestaan.

De gemoederen liepen meermaals hoog op en de rechtstreekse vertolking vanuit het Portugees naar het Nederlands en omgekeerd – met inachtneming van de culturele conventies - was van essentieel belang voor de bevredigende uitkomst van de onderhandelingen.

risicofactoren

Bij belangrijke en gevoelige besprekingen en uitwisseling van informatie is het natuurlijk van belang zoveel mogelijk risicofactoren uit te sluiten of te ondervangen. De inhoud is het belangrijkste en daar zouden de betrokken partijen zich op moeten concentreren, anders loopt het snel anders dan je zou willen. Helaas is de aanwezigheid van een tolk of de inzet van een vertaler vaak een sluitpost op de begroting, terwijl die juist mede bepalend kan zijn voor het welslagen of mislukken van de opzet.

Dus... als je denkt dat een goede vertaler of tolk duur is, wacht dan maar eens af wat je kwijt bent als je op die post inlevert!